Kryzys w małżeństwie przybiera różną formę. Kiedy relacje ulegają pogorszeniu, a inne rozwiązania nie przynoszą rezultatu coraz więcej osób decyduje się na separację. Choć z założenia jest ona tymczasowa, to nie ma żadnych ograniczeń co do długości jej trwania. Separacja małżeńska często stwarza okazję do „odpoczęcia od siebie” i próbę odbudowy nadszarpniętych więzi, a kiedy indziej jest substytutem rozwodu.

 

Faktyczna i formalna separacja

Separacja jest faktycznym lub formalnym stanem w małżeństwie polegającym na rozkładzie pożycia małżeńskiego. Kiedy partnerzy nie mieszkają już ze sobą lub mieszkają, ale pożycie małżeńskie ustało i każde z nich prowadzi własne życie, mówimy o stanie określanym jako separacja faktyczna. Separacja faktyczna nie pociąga za sobą skutków prawnych. Nie jest ona uregulowana w żaden sposób przepisami, nie zwalnia małżonków z ciążących na nich w świetle prawa obowiązków.  Natomiast separacja formalna jest instytucją prawną orzekaną przez sąd na wniosek jednego lub obojga małżonków. Separacja formalna to sytuacja, w której pożycie między małżonkami rozpadło się w sposób zupełny, ale nie trwały.

W polskim prawie separację reguluje art. 611– 616 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego.

 

Na czym polega separacja?

Stan separacji można nazwać rozwiązaniem pośrednim, kiedy związek przechodzi głęboki kryzys, ale żadna ze stron nie decyduje się na rozwód. Separacja to prawdziwa próba dla związku. Podczas jej trwania jedni jeszcze bardziej utwierdzają się w przekonaniu że nie mają już ze współmałżonkiem nic wspólnego, a ich relacja nie ma sensu i decydują się na rozwód. Inni widzą w niej próbę ratowania związku, poprzez danie sobie większej ilości czasu na przemyślenie co dalej i starają się odbudować i naprawić wzajemną relację.

 

Przesłanki orzeczenia separacji

  • Jeżeli między małżonkami nastąpił zupełny rozkład pożycia, każdy z małżonków może żądać, ażeby sąd orzekł separację.
  • Jednakże mimo zupełnego rozkładu pożycia orzeczenie separacji nie jest dopuszczalne, jeżeli wskutek niej miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci małżonków albo jeżeli z innych względów orzeczenie separacji byłoby sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
  • Jeżeli małżonkowie nie mają wspólnych małoletnich dzieci, sąd może orzec separację na podstawie zgodnego żądania małżonków.

 

Postępowanie w sprawie separacji

Każdy z małżonków ma prawo złożyć wniosek lub pozew o separację. W sprawach o separację małżonków zawsze orzeka sąd. Może to uczynić w trakcie procesu sądowego lub podczas postępowania nieprocesowego.

W przypadku złożenia wniosku o separację sąd rozpatruje sprawę w trybie nieprocesowym i wydaje nie wyrok a postanowienie. Jest to jednak możliwe tylko w dwóch sytuacjach, gdy małżonkowie zgodnie złożyli wniosek lub jeżeli nie posiadają wspólnych małoletnich dzieci.

W przypadku złożenia pozwu o separację rozpoczyna się proces. W trakcie trwania procesu, sąd upewnia się, czy nastąpił rozpad pożycia małżeńskiego. Oznacza to że małżonkowie musza udowodnić, że nic ich nie łączy w sferze emocjonalnej, fizycznej i materialnej.

Pozew czy też wniosek o separację należy złożyć do sądu okręgowego odpowiedniego dla miejsca zamieszkania małżonków. W przypadku kiedy oboje mieszkają w różnych miejscach, pozew składa się w sądzie okręgowym odpowiednim dla miejsca zamieszkania strony pozwanej.

Sąd rozpatruje sprawę na rozprawie. Rozpraw może być więcej niż jedna. Postępowanie przed sądem zazwyczaj trwa znacznie dłużej w przypadku ustalenia winy współmałżonka, ze względu na potrzebę przeprowadzenia postępowania dowodowego, np. przesłuchania wielu świadków. W przypadku wniosku o zaniechanie orzekania o winie, postępowanie dowodowe może ograniczyć się jedynie do przesłuchania stron, jeżeli małżonkowie nie mają małoletnich dzieci.

Sprawę o separacji kończy się wydaniem przez sąd wyroku. Sąd orzeka, który z małżonków jest winny rozkładowi pożycia lub nie orzeka o winie, jeżeli małżonkowie z tego rezygnują.

 

Formalne skutki separacji

Skutki separacji są bardzo zbliżone do skutków rozwodu, m.in. w zakresie spoczywających na małżonkach obowiązków. Najważniejsze z nich to:

  • ustanie wspólnoty majątkowej pomiędzy małżonkami,
  • brak domniemania, że ojcem dziecka urodzonego podczas separacji jest mąż,
  • pozbawienie praw do dziedziczenia ustawowego.

Jeśli Sąd stwierdzi, że separacja naruszyłaby dobro małoletnich dzieci lub byłaby ona niezgodna z zasadami współżycia społecznego (np. z powodu ciężkiej choroby jednego z małżonków), to powstrzyma się z wydaniem orzeczenia o separacji – to jedyne dwie sytuacje, w których może zdecydować się na ten krok.

 

Różnice między separacją a rozwodem

Podstawową różnicą między separacją a rozwodem jest to że separacja jest procesem odwracalnym. Zakłada się że zupełny rozpad pożycia na charakter przejściowy i ustanie, a sytuacja wróci do normy sprzed orzeczenia separacji. Jeżeli małżonkowie dojdą do wniosku, że chcą i potrafią naprawić swoją relację, wtedy na ich wspólny i zgodny wniosek sąd może znieść separację. Wszelkie postanowienia i orzeczenia sądu związane z zasadami funkcjonowania podczas separacji przestają mieć jakąkolwiek moc i są uchylane.

Separacja nie powoduje rozwiązania małżeństwa. W momencie orzeczenia separacji małżonkowie nie mogą wstąpić w nowy związek małżeński. Nie jest także możliwy powrót do wcześniej noszonego nazwiska.

 

Ważne informacje

Jeżeli jeden z małżonków żąda orzeczenia separacji, a drugi orzeczenia rozwodu i żądanie to jest uzasadnione, sąd orzeka rozwód. Jeżeli jednak orzeczenie rozwodu nie jest dopuszczalne, a żądanie orzeczenia separacji jest uzasadnione, Sąd orzeka separację.

Orzekając separację na podstawie zgodnego żądania małżonków, sąd nie orzeka o winie rozkładu pożycia. W tym wypadku następują skutki takie, jak gdyby żaden z małżonków nie ponosił winy.

Orzeczenie ma skutki takie jak rozwiązanie małżeństwa przez rozwód, jednak małżonek pozostający w separacji nie może zawrzeć małżeństwa.

Jeżeli wymagają tego względy słuszności, małżonkowie pozostający w separacji obowiązani są do wzajemnej pomocy. Do obowiązku dostarczenia środków utrzymania przez jednego z małżonków pozostających w separacji drugiemu stosuje się odpowiednio przepisy art.60 z wyjątkiem § 3.

Podstawą prawdą jest ustawa z dnia 25 lutego 1964r. – Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego (Dz.U. z 2020r. poz.1359)

 

 

Centrum Rodzinne i Rozwodowe