Władza rodzicielska to uprawnienia i obowiązki rodziców względem dziecka. Pojęcie to obejmuje wychowanie dziecka, reprezentowanie go oraz sprawowanie opieki nad nim i jego majątkiem.
Na czym polega pozbawienie władzy rodzicielskiej?
Pozbawienie władzy rodzicielskiej jest zaś środkiem ingerencji w wykonywanie władzy rodzicielskiej. Nie jest to jednak kara, rozstrzygnięcie to ma bowiem za zadanie chronić dziecko.
Generalnie do pozbawienia władzy rodzicielskiej dochodzi w przypadku, gdy władza ta nie może być wykonywana. Sąd korzysta z tego rozwiązania, jeżeli łagodniejsze środki stosowane do tej pory nie przyniosły oczekiwanego rezultatu lub jeśli jest oczywiste, że ich zastosowanie nie byłoby celowe.
Postępowanie w sprawie pozbawienia władzy rodzicielskiej wszczyna się na wniosek lub z urzędu np. na skutek zawiadomienia przez policję posiadającą informację o niepokojących nieprawidłowościach dotyczących sprawowania władzy rodzicielskiej nad dzieckiem.
Należy podkreślić, że dziecko nie jest tu uczestnikiem postępowania, ponieważ sprawa dotyczy jedynie sfery praw rodziców i dotyczy oceny prawidłowości wykonywania uprawnień i obowiązków rodzicielskich.
Sąd obligatoryjnie pozbawia władzy rodzicielskiej, jeżeli nie może być ona wykonywana, w razie zaistnienia którejś z wymienionych niżej przesłanek, a są nimi: trwała przeszkoda w jej wykonywaniu, nadużywanie tej władzy oraz rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dziecka.
Przez trwałą przeszkodę uniemożliwiającą wykonywanie władzy rodzicielskiej, należy rozumieć taki układ stosunków, który wyłącza sprawowanie przez rodziców władzy rodzicielskiej na stałe. Przykładami mogą być: odbywanie długoterminowej kary pozbawienia wolności, opuszczenie kraju na stałe albo na czas nieokreślony połączone z jednoczesnym brakiem zainteresowania dzieckiem, ciężka i przewlekła choroba psychiczna, zaginięcie.
Z kolei nadużywanie władzy rodzicielskiej polega na stosowaniu różnych form przemocy fizycznej bądź psychicznej wobec dziecka. Przykładowo będzie to: zmuszanie dziecka do pracy ponad siły, wykorzystywanie, nakłanianie do wkroczenia na przestępczą ścieżkę, nadmierne karanie, nakłanianie do czynów nierządnych, czy też rozpijanie.
Z kolei rażące zaniedbywanie obowiązków wobec dziecka to zaniechanie dokonywania podstawowych czynności, koniecznych do prawidłowego jego rozwoju np. akceptacja przyjmowania przez dziecko środków odurzających czy innych używek, głodzenie, porzucenie dziecka, nadużywanie alkoholu i utrzymywanie się z działalności przestępczej przez rodzica, uchylanie się od świadczeń alimentacyjnych względem dziecka.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej w praktyce
Podkreślić należy, że samo zaniedbywanie dziecka, nie jest wystarczającym powodem do zastosowania najsurowszego środka, o którym mowa. Musi mieć ono charakter rażący.
Dodatkowo istnieją przesłanki do fakultatywnego pozbawienia przez sąd władzy rodzicielskiej. Przykładowo sąd może pozbawić władzy rodzicielskiej, gdy wcześniej wydano zarządzenie, na podstawie którego dziecko zostało umieszczone w rodzinie zastępczej lub placówce opiekuńczo-wychowawczej, a przyczyny zastosowania tego środka nie ustały. W szczególności dzieje się tak, gdy rodzice trwale nie interesują się dzieckiem.
Sądem właściwym do rozstrzygania w sprawie o pozbawienie władzy rodzicielskiej jest sąd rejonowy – wydział rodzinny i nieletnich. Miejscowo – sąd miejsca zamieszkania dziecka, a w razie jego braku – sąd miejsca jego pobytu. Postępowanie toczy się w trybie nieprocesowym, a sąd w przedmiocie pozbawienia władzy rodzicielskiej wydaje postanowienie.
Istnieje możliwość odwołania się od takiego rozstrzygnięcia poprzez wniesienie apelacji do sądu, który wydał zaskarżone postanowienie w terminie dwutygodniowym, liczonym od doręczenia postanowienia z uzasadnieniem. Na zażądanie doręczenia takiego uzasadnienia został zaś przewidziany termin tygodniowy, liczony od ogłoszenia postanowienia. Należy wskazać, iż terminu na złożenie wniosku o uzasadnienie nie wstrzymuje ewentualna nieobecność na rozprawie. Wniesienie skargi kasacyjnej w tym przypadku już jednak nie przysługuje.
Pozbawienie władzy rodzicielskiej skutki
Osoba, wobec której zastosowano najsurowszy ze środków ingerencji w sprawowanie władzy rodzicielskiej, nie ma prawa do uczestniczenia w wychowaniu dziecka, decydowania o nim, występowania w jego imieniu oraz zarządu jego majątkiem.
Nie ustaje jednakże obowiązek alimentacyjny, a dziecko nadal jest uprawnione do dziedziczenia po takim rodzicu. Zasada ta działa również w drugą stronę – rodzic pozbawiony władzy rodzicielskiej nadal jest uprawniony do dziedziczenia po dziecku oraz może w przyszłości domagać się od niego alimentów.
Co ważne, rodzic taki nie zostaje automatycznie pozbawiony prawa do osobistych kontaktów z dzieckiem, chyba że odmiennie postanowi sąd opiekuńczy, zakazując rodzicowi osobistej styczności, mając na względzie dobro dziecka.
Jeżeli przyczyna pozbawienia władzy rodzicielskiej ustanie, sąd może orzec jej przywrócenie, jeżeli w danych okolicznościach jest to zgodne z dobrem dziecka.
Dążąc do przywrócenia władzy rodzicielskiej, należy wskazać jakie pozytywne zmiany zaszły od czasu wydania rozstrzygnięcia o jej pozbawieniu. Ponadto sąd opiekuńczy może wszcząć postępowanie w sprawie przywrócenia władzy rodzicielskiej z urzędu.
W celu konsultacji lub uzyskania pomocy prawnej zapraszamy serdecznie do kontaktu.
